Sosyal Ağ Dili ve Türkçe

Madem 2021 “Bizim Yunus ve Türkçe Yılı”, madem yıl boyunca “Dünya Dili Türkçe” başlıklı etkinlikler planlanıyor ve madem biz de önceki yazımız “2021 Türkçe Yılı” ile konuya girdik, sürdürelim o halde…

Bilişim ve iletişim teknolojilerinin gelişme hızı, günümüzde üstel bir biçimde artmaya devam ediyor. Buna bağlı olarak üç kuşak öncesinin dijital göçmenlerinin hayatta kalanları, dijital doğumlular içinde aynı hızla asimile oluyorlar!

Yapılan bir araştırmaya göre, ülkemizde sosyal ağlardan Facebook’u 18 – 34 yaş aralığında yaklaşık 11 milyon kişinin %63’ü kullanıyor; YouTube, Instagram, WhatsApp, Twitter ve diğerleri hariç. Yine 14 ülkeden 3 bin kullanıcının 3’te 2’si “İnternetimi verin, lükslerim olmadan da yaşarım.” diyor. Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü’nün hazırladığı 2020 Dijital Haber Raporu’na göre 83 milyon nüfuslu ülkemizde internete girme oranı %83. Aynı rapor, nüfusun %72’sinin bilgisayardan akılı telefonlara taşındığını da saptıyor.

Araştırmalar, sosyal ağlarda yeni bir “dünya” kurulduğunu haber veriyor. İletişim dilinde belli bir ortak formun öne çıkmasından dolayı bu yeni kurulan, “dünya”dan çok “ülke”ye benziyor. Farklılıklardan çok ortaklıkların, iletişim olanaklarının, duygu benzerliklerinin, organize olma pratiklerinin bire bir temas yoluyla arttığı; bu nedenle sosyal ağ kullanıcılarının aynı ülkenin vatandaşları gibi davranış gösterdikleri gözleniyor. Sosyal ağlar aracılığıyla kültür aktarımının kolaylaştığı, böylelikle kültürel bir ortaklığın oluştuğu da bir olgu. Bu platformlardaki paylaşım ve iletişimle “sosyal ağ ülkesi vatandaşları”nın anı paylaşarak, kültürel bilgi biriktirerek sıkı bir “değerler eğitimine” girdiklerine tanık oluyoruz.

***

Bütün bu sayılanlar, belli bir dil aracılığıyla kurulun iletişim sonucu gerçekleşiyor. İşte tam burada, “Bu mecralar dilimizi bozuyor, Türkçemizi yozlaştırıyor!” kıyameti kopuyor. Dil adına klavyeye sarılan bunu yazıyor. Yazınca da şikâyet, devletin en üst makamlarında bile her fırsatta dillendiriliyor…

Sonunda bir tepki hareketi başlıyor, tecimsel rekabet güdüsüyle dili de bir “meta” olarak görüyor olmalılar ki “Dilimize sahip çıkmalıyız, Türkçemizi dünya dili haline getirmeliyiz!” diyorlar. Bir dilin dünya dili haline gelmesinin politik, askeri ve ekonomik güce dayandığını bilmiyorlar diyelim; dünya dili haline gelen İngilizcenin Amerika’da, Avusturya’da ve sömürgelerde ne hale geldiğini de görmüyorlar belli ki!

Beştepe Millet Kongre ve Kültür Merkezi’nde ‘Bizim Yunus’ Yılı Açılış Töreni’nde yapılan açıklamalardaki şikâyet şu: “Özellikle sosyal medya dili gençlerimiz arasında geçerli bir yazı diline, iletişim diline dönüşüyor. Anlamsız kısaltmalar, aralara serpiştirilen yabancı kelimeler, bozuk cümleler, saçma ifadeler günden güne sıradan hale geliyor.” Açıklamanın sadece boynu eğri olsa sorun değil, ama doğru yeri yok!

Her şeyden önce sosyal medya dili bir yazı dili değil, konuşma dilidir. Kısaltmalar anlamsız değil, tersine bir gösterilenin gösterenidir. Her kelime ve gösterge yabancı bir dile değil, sosyal ağ diline aittir. Bu dilin gramerine göre cümleler bozuk değildir, ama başka bir dilin gramerine göre bozuktur. İfadelere gelince, ağ kültürü içinde tutarlı ve anlamlı, başka bir kültürün normları içinde evet, saçmadır!

Sosyal ağ dilinde bir “konuşma” metnini, onu yazandan anı, deneme, blog, mektup gibi başka bir formda “yazmasını” isteyin, tam istediğiniz sonucu alırsınız. Bu formlarda sosyal ağ dili bırakılır ve standart dile dönülür: “Anlamsız kısaltmalar”ı göremez, “yabancı kelimelere” rastlamaz, sözdizimi “bozuk cümleler” değil, ögeleri yerli yerinde cümle kuruluşları okursunuz; ama “ifadelerin saçmalığı”na bir şey diyemem; aynı kültürü paylaşmıyorsanız, onlar size her zaman saçma gelecektir!

***

Sosyal ağ dili, yeni bir formdur ve bu form, yazı dilinden çok “konuşma dili”nin özelliklerini taşır; konuşmamıza jest ve mimiklerimizi katıp onları bir gösteren olarak kullandığımız gibi, noktalama işaretlerini de bir gösteren olarak kullanır: 🙂  (_ _) 🙁  ‘-‘  ^-^  T_T @ >—>— … Bu, sosyal ağ dilinin ayrı bir dil/kod olduğunu gösterir. Bu dili bilmeyen, örneğin yukarıdaki ifadeleri anlayamaz. “Birey birey”e bir dildir sosyal ağ dili, bu yüzden rahat ve eğlencelidir. Çeşitli duyguları 😋 👌, anlamları ✂ 📋 yansıtan emoji ve görselleri vardır.

Bu dilde bazen sözcükten harf eksiltilir: “olum”, “bişey”… Bazen sözcükte ses değişikliği yapılır: “Beni össledin mi”… Bazen iki farklı dilin sesleri bir arada kullanılır: “Sew (sevgili)”, “qim”… Büyük harflerle yazarak konuşmada sesinizi yükseltir, anlamını önemsediğiniz sözü iki *yıldız* arasına alarak vurgularsınız. Birden çok standart dilin gösterenlerini bir arada kullanılabilirsiniz: “mer6” (Fransızca “mersi”, İngilizce 6: see)…

Sosyal ağ sohbetlerinde hız ve zaman önemlidir. Bu yüzden konuşmaların %10-20 kadarı kısaltmalardan oluşur: tşk, nbr, kib (Kendine iyi bak.), lol (yüksek sesle gülmek) gibi. Bunun “temizlik, maske, mesafe” üçlüsünü (tmm) “tamam” biçiminde kısaltmaktan; “Lo💛e Erdoğan” derken “v” yerine “kalp” koymaktan farkı yoktur.

Her cümleye başlarken büyük harf tuşuna basmak, noktalama işaretlerini yerli yerine koymak, yazarken değil ama konuşurken zaman kaybıdır. Onlarsız da konuşulabilmektedir nasılsa! Uzun cümleler parçalara ayrılarak mesajlanır, bu durumda parçalar arasına karşıdan gelen bir cümle parçası girebilir; tıpkı karşılıklı konuşmada sözlerin iç içe girmesi gibi…

Görüldüğü gibi anlamlandırma olanaklarını sürekli geliştiren, yaratıcılık gerektiren ve yazı biçimi olmayan bir sosyal ağ “konuşma dili”yle karşı karşıyayız.

***

Olumsuz etkisine gelince, şu benzetmeyi yapabiliriz: Bir İngiliz’in konuştuğu standart İngilizceyi bozarak konuşan Amerikalı, bu telaffuzuyla nasıl Türkçeye hiçbir olumsuz etkide bulunmuş olamazsa; Türkçe dışında ve ayrı bir konuşma dili olan sosyal ağ dili de dilimize olumsuz bir etkide bulunamaz.

Yeter ki dilimizi, “Sanat Güneşi”nin İstanbul ağzını eğip büken bir ahenkle şakıması ya da “siyaset pehlivanı”nın Türkçeyi Arapça vezninde ve küfür tonunda telaffuz etmesi gibi konuşmayalım!

“Sosyal Ağ Dili ve Türkçe” için bir yorum

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir